ŞARKIN SEÇKİN ALİMLERİNDEN İDRİS-İ BİTLİSİ VE ÖLÜMSÜZ ESERİ HEŞT BEHİŞT

"Heşt Behişt" ,İdris-i Bitlisi'nin Farsça kaleme aldığı;Osmanlı'nın sekiz dönemini anlatan,Türkçede  Sekiz Cennet anlamını taşıyan ölümsüz eseridir.

Adında da anlaşıldığı gibi Osmanlı'nın sekiz dönemini cenet olarak anlatması,bize Osmanlının; mahiyetinde bulunan herkese nasıl , din,dil cins ayırmadan eşit mesafede adalet  sağladığı görülmektedir.

İdris-i Bitisi;Safevi  tehlikesine karşı , Yavuz Sultan Selime yazdığı tezkire ile kendisine Doğu ve  Güney Doğunun ilhakı konusunda dilekte bulunmuş,tüm bölge halkının Osmanlıya  bağlanmasında etkin rol oynamıştır. Bu konudaki çaba ve gayretleri Yavuz Sultan Selimin nazar-ı dkkatini çekmiş, kendisini önemli mevkilere getirmiştir.

Burada anlatmak istediğim,Osmanlının bazı muhalif yazarların aksine;  adalet anlayışından tavizkar olmadığı, tüm tebasına karşı fark gözetmeksizin eşit mesafede yaklaşım arz ettiği  inkar edilemeyecek kadar bariz ve gerçektir.Bunun aksini yazmak,yahut anlatmak tarihi gerçekleri çarpıtmaktan başka bir şey değildir.

Hoşumuza gitsin veya gitmesin,bazen adaletin tesisi için bir sertliğin tahakkuku kaçınılmaz olabiliyor.Yani bir  vucudun selameti için, kangren olmuş bir kolun kesilmesi gerekebilir.

Bu Osmanlı karşıtı yazarlarların, zaman zaman  Padişahları karalama söylemleri kendi tarhlerine duydukları  bir antipatiden başka bir şey değildir.

Mesela Yavuz'un binlerce aleviyi çöllerde kurda kuşa yem ettiği bu söylemler arasındadır...Oysa , hiç de öyle olmadığını, gerek tarihi, gerek başka kaynaklardan önyargı olmadan öğrenmek mümkün.Burada sapla samanın birbirinden doğru olarak ayrılması gerekir.

Bir kere Yeniçeriler içinde Bektaşi,Alevi askerler de  vardı...Bunlar Safavilere ,Şah İsmaile ve onun ordusundaki kızılbaşlara karşı savaşıyorlardı.Burada doğru bir tanımlama yapılacak olursa öyle  her  Kızılbaşı,Alevi diye tanımlamak doğru değildir.

İllaki o devirlerde savaşan tarafların kendilerince bir zafer beklentisi içinde olmaları  doğaldır.Bu konuda herkes önlerindeki engelleri bertaraf etmek için ellerinden geleni yapacaklardır.Zaten olması gereken konjonktür de budur.

 Bazı kaynaklarda İdris-i Bitlisi'nin bir hain olduğu söylense de,onun, seçimini Yavuz'dan yana yapmasından dolayı hedef haline getirildiğini biliyoruz...Peki kimdir bu zat, isterseniz gelin onu kısaca tanımaya çalışalım.

 İdris-i Bitlisî veya Bitlisli İdris (1452-57 - 1520), Osmanlı devlet adamı olan bu mümtaz şahsiyet,çok yönlü bir bilim ve siyaset adamıdır. Özellikle Yavuz Sultan Selim devrinde Osmanlı Devleti’nin doğu siyasetinde rol oynamıştır. Tıp kozmografya, felsefe, tasavvuf, siyaset, ahlâk ve tarih gibi değişik alanlarda, çoğu Farsça olmak üzere Arapça ve Türkçe telif, tercüme ve şerh niteliğinde birçok eserleri vardır. Asıl ününü Osmanlı sultanı II. Bayezid’in emri ile Farsça kaleme aldığı, tarih alanındaki Heşt Behişt adlı eseri ile elde etmiştir. Bu eserle, Osmanlı tarih yazıcılığında İran ekolünü başlatmış; tarihe edebiyatı sokup süslü yazma geleneğinin ilk temsilcisi olmuştur... Bazı  kaynaklarda “Bitlisî” denmesinden ötürü Bitlis'te doğduğu öne sürülür; bazılarında ise babasının Akkoyunlu sarayında bulunmasından dolayı Diyarbakırda doğduğu rivayet edilir.