GAP ve ekonomik katkıları

Değerli Okuyucularımız….

Bilindiği gibi 1980 yılında başlayan Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), bölgenin sahip olduğu kaynakları değerlendirerek bu yörede yaşayan insanlarımızın gelir düzeyini ve yaşam kalitesini yükseltmeyi, bölgelerarası farklılıkları gidermeyi ve ulusal düzeyde ekonomik gelişme ve sosyal istikrar hedeflerine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak illerini kapsamakta olup, alan ve nüfus açısından ülkemizin yaklaşık % 10’luk bölümüne uygulanmaktadır.Türkiye’de yaklaşık 28 milyon hektar alan işlenmekte olup, bu alanın % 11,4’ü yani 3,2 milyon hektar (ha) ile ülkenin su potansiyelinin 1/4’ü GAP Bölgesinde yer almaktadır.

GAP kapsamında 22 baraj ve 19 hidroelektrik santralinin yapımı öngörülmüştür. GAP’ın tamamlanmasıyla 1,8 milyon hektar alan sulamaya açılacak, yılda 27 milyar kilovatsaat hidroelektrik enerji üretimi ile ülke enerji ihtiyacının büyük bir bölümü karşılanacak. Hidroelektrik santralleri ve sulama projelerinin yanı sıra, tarım, sanayi, enerji, ulaştırma, eğitim, sağlık, kırsal ve kentsel altyapı yatırımları ile bölgenin ekonomik ve sosyal göstergelerinin ülke ortalamasına getirilmesi hedeflenmektedir.

Büyük bölümü Şanlıurfa’da bulunan verimli toprakların yer aldığı Güneydoğu Anadolu Bölgesinin lokomotif sektörü tarımdır. Bölgede 7.5 milyon ha alanının 3,2 milyon hektarlık kısmı tarımsal faaliyetlere elverişlidir. Bilindiği gibi sulama GAP’ın en önemli altyapı yatırımlarından biridir. Yaklaşık 2,1 milyon ha brüt alan sulama potansiyeline sahiptir, Yani Türkiye’nin ekonomik olarak sulanabilir arazisinin %20’si demektir.

Bölge’de, 2016 yılı sonu itibariyle Fırat-Dicle Havzasında toplam 502 Bin 154 ha alan sulamaya açılmıştır. 160 Bin ha alanda halen sulama şebeke inşaatı devam etmekte olup, 1 Milyon 136 Bin 903 ha alan proje ve planlama aşamasındadır. DSİ tarafından yürütülen sulama projelerinin % 27,9’u işletmededir.

GAP Eylem Planı (2012-2018) kapsamında ilk etapta su depolama yapıları olan barajlar inşa edildi. Sonrasında bu suyu sulama alanlarına taşıyacak ana kanalların, daha sonra tarlalara dağıtacak sulama şebekelerinin yapımı GAP Eylem Planı ile gerçekleştirilmiş; 1.263,2 Km’si 2008-2016 döneminde olmak üzere toplam 1.496,6 Km ana kanal hizmete hazır hale getirildi. Ayrıca 97,8 Km tünel tamamlandı.

Türkiye’nin bölgesel kalkınmaya yönelik en büyük yatırımı olarak tanımlanan GAP’ın sulama projeleri tamamlandığında şimdiye kadar devlet eliyle gerçekleştirilen sulama alanına eşit bir alan daha sulu tarıma açılmış olacak. Böylece, projenin tamamlanmasıyla ortaya çıkacak yüksek tarım ve sanayi potansiyeli ile bölgede ekonomik hasıla 4,5 kat artacak, toplamda 3,8 milyon kişiye istihdam olanağı sağlanacaktır.

GAP Master Planı, Bölgeyi “Tarım ve Tarıma Dayalı İhracat Merkezi” haline getirmeyi hedeflemektedir. Bölgenin imalat sanayinin esas olarak tarıma dayalı olması, hem tarıma girdi veren hem de tarım ürünlerini işleyen sanayiler için büyük bir yatırım ve gelişim potansiyeli barındırmaktadır. Zengin doğal kaynakları ile kullanım şeklinin değişmesi bölgesel kalkınma stratejisinin temelini oluşturmaktadır.

Güneydoğu Anadolu Bölgesinin toplam 7,5 milyon hektar arazi varlığının %43,6’sı yani 3 Milyon 290 Bin 575 hektarı bitkisel üretim, %29,4’ü yani 2 Milyon 214 Bin 473 hektarı çayır-mera ve % 19,2’si yani 1 Milyon 451 Bin 185 hektarı orman-fundalık arazidir. Türkiye’de ortalama işletme büyüklüğü 61 dekar iken, GAP alanında ortalama 104,8 dekar olup, Türkiye ortalama işletme büyüklüğünün hayli üstündedir.

Tarımsal üretim

GAP Bölgesi, mevcut durumda Türkiye pamuk üretiminin yarısından fazlasını yani %58’ini karşılamakta olup, ülke genelinde yetiştirilen bitkisel ürünlerden kırmızı mercimeğin %97,5’i,  Antepfıstığı’nın %93,5’i, arpanın %16’sı, durum buğdayının %52,1’i ile mısırın %29,9’u yine GAP Bölgesinden karşılanmaktadır. 

Bölgede sulamaların tamamlanmasıyla birlikte özellikle yaş sebze, meyve ve pamuk, mısır, soya gibi endüstri bitkilerinin üretiminde büyük artış beklenmektedir.Sulama öncesi 1985 ve 1990 yıllarında buğday, arpa ve mercimek, pamuk, nohut ve sebzeler ekildiği görülür. Sulamaya başlanmasıyla birlikte ise 1995 yılında, kuruda yetişen arpa, mercimek, nohut, ekiliş alanlarının düşmesine paralel olarak pamuk ve son yıllarda ikinci ürün mısır ekiliş alanlarında önemli oranda artışlar olmuştur.GAP Bölge Kalkınma Planında ön görülen ürün desenine ulaşılması, durumunda da;“Sulu tarımın, kuru tarıma göre 3 ila 7 kat gelir artışı ile mevsime bağlı olarak doğrudan 2 ila 4 kat istihdam artışına neden olacağı bekleniyor”.

Hayvancılık

GAP Bölgesinde hayvancılık genellikle meraya dayalı ekstansif olarak yapılmaktadır. Türkiye’de mevcut sığır varlığının yaklaşık %7,3’ü, koyun varlığının %16,2’si ve keçi varlığının % 22,8’i GAP Bölgesinde bulunmaktadır.GAP Bölgesi hayvancılık potansiyelinin akılcı plan, strateji ve desteklemelerle geliştirilmesi geçmişte olduğu gibi canlı hayvan, hayvansal ürünler bakımından bölgeyi yeniden ihracatçı konuma getirecektir.Bölgede hayvancılık ve yem bitkileri üretiminin geliştirilmesi, gelecek 10 yılda Türkiye’deki nüfus ve gelir artışına paralel olarak ortaya çıkacak olan et, süt, yumurta gibi hayvansal ürünler talep artışını karşılayacak. Aynı zamanda kültürel ve ticari bağlantılarımız olan Orta Doğu-Kuzey Afrika ve Orta Asya devletlerinde ortaya çıkması beklenen üretim açığının kısmen kapatılmasına ve dolayısıyla da önemli bir döviz girdisinin sağlanmasına neden olacaktır.

Su ürünleri

GAP Bölgesi Fırat - Dicle Havzasında 2 Bin 235 Km uzunluğunda akarsu, 6 Bin 481 hektar doğal göl ve 129 Bin 987 hektar baraj gölü gibi büyük bir su potansiyeline sahip. GAP Bölgesinde yapımı öngörülen baraj göllerinin tamamlanması ile birlikte yaklaşık 198 Bin 473 hektar su yüzey alanı oluşacak. Bu potansiyel akılcı bir şekilde değerlendirildiğinde, bölgenin su ürünleri üretim ve tüketimi artış gösterecek, ulusal ekonomiye önemli bir katkı sağlayacaktır. GAP tamamlandığında yılda 32 Bin 500 ton balık üretimi, 50 milyon dolar gelir ve 6 Bin 500 kişiye istihdam oluşturulması mümkün olabilecek. Mevcut durumda Türkiye’de iç sularda elde edilen balığın avcılıkta % 4,3’ü ve yetiştiricilikte % 7,6’sı GAP Bölgesinden sağlanmıştır.

Tarıma dayalı sanayi

Bölgenin sulu tarıma açılması ile beraber sanayide önemli gelişmeler meydana gelmiştir. Son yıllardaki dış ticaret rakamlarında kayda değer artışlar gözlemlenmiştir. 2000 yılında 503 milyon dolar olan ihracat, 2007 yılında 3,3 milyar dolara ve 2016 yılında 8,7 milyar dolara ulaşmıştır. GAP Bölgesinden yapılan ihracatın Türkiye toplam ihracatı içindeki payı da 2000 yılında % 1,8’den 2016 yılında % 6,1’e yükselmiştir. İhracat değerinin artmasında; mevcut ticaret ağlarının bölge ile entegre hale getirilmesi, mevcut ulaşım ağlarının iyileştirilmesi ve yenilerinin yapılması bölge ticaretini olumlu yönde etkilemiştir.

GAP Bölgesinde 2000 yılında 679 olan ihracatçı firma sayısı, 2007 yılında Bin 444 ve 2016 yılında 3 Bin 244 olmuş. 2016 yılında bölge; ülke toplam ihracatından aldığı yüzde 6,1’lik pay ile İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması 12 bölge içinde İstanbul, Doğu Marmara, Ege’den sonra 4. sırada yer almıştır.

GAP Bölgesinde imalat sanayindeki işletme sayısı 2002’de Bin 102 iken, 2015 yılı sonu itibariyle 3 Bin 448’e ulaşmış, 39 Bin olan istihdam sayısı da 181 Bin 929’a çıkmıştır.

GAP Bölgesi gelecekte ortaya çıkacak üretim kapasitesinin yanı sıra iç ve dış pazarlara sunacağı tarımsal hammaddeler ve yarı mamul-mamul maddeler ile birlikte tarımsal üretimde kullanılacak olan her türlü tarımsal üretim girdisi-gübre, tohum, ilaç, yem, ekipman imalathane vb. ile ihtiyaç duyacağı yetişmiş işgücü ve kalifiye elemanlarıyla sadece Türkiye pazarlarına değil tüm dünyaya açılacak bir penceredir.

GAP kapsamındaki sulama projelerinin tamamlanması ile birçok tarımsal üründe Türkiye üretiminde %15’lere ve hatta %100’lere varan bir üretim payının yanı sıra oluşturulacak kırsal ve tarıma dayalı sanayiler ile GAP Bölgesi endüstriyel üretimde de büyük öneme sahip olacaktır.

Özellikle yaş sebze ve meyvelerin ön işleme ve mamül hale getirilmesi ile Orta Doğu ve yakın ülkelerin pazarlarına yönelik büyük ihracat kapasiteleri GAP’ı dünyada cazibe merkezi haline getirmektedir.

Unutmadan şunu da hatırlatmakta fayda görüyorum;

2 dönem Şanlıurfa Milletvekilliği, 2 yıl süre kadar Cumhurbaşkanı Başdanışmanı olarak görev yapan, 2017 yılı Aralık ayından itibaren resmen Çin Halk Cumhuriyeti Pekin Büyükelçisi olan değerli hemşehrimiz Abdülkadir Emin Önen, gerek Milletvekilliği sırasında ve gerekse şimdilerde Çinli yatırımcıları Şanlıurfa’mıza davet etmektedir. Bu günlerde de Çinli yatırımcıların Şanlıurfa’da Organize Sanayi Bölgesinde Türk ortaklığıyla Demir/Çelik, Çimento ve Kâğıt Fabrikası açma çalışmaları yaptıklarını öğrendik.

Ülkemiz, memleketimiz ve insanlık için çaba gösteren herkese teşekkür ediyoruz.

Kalın sağlıcakla…