Utanma duygusuna karşılık gelen haya, islam dininin en temel prensiplerinden biridir.
Her ne kadar günümüz de kelime anlamı ve uygulaması itibariyle pek hatırlanan bir değer yargısı olmaktan çıkmışsa da yine de varlığını günümüze kadar getirmiştir.
 Allâh’ın sevdiği bir haslet olan hayâ hakkında, Fahr-i Kâinât (s.a.v.) Efendimiz şöyle buyurur:
“Hayâ îmandandır!” (Buhârî, Îmân, 3)
“Hayâ ve îman bir aradadır; biri gittiğinde diğeri de gider!” (Süyûtî, I, 53)
“Hayâ ancak hayır kazandırır.” (Buhârî, Edeb, 77)
“Hayânın hepsi hayırdır.” (Müslim, Îmân, 61)
“Kaba söz, ayıptan başka bir şey getirmez! Hayâ ve edep ise, girdiği yeri süsler.” (Müslim, Birr, 78)
“Allâh’ım! Sen’den hidâyet, takvâ, iffet ve gönül zenginliği isterim.” (Müslim, Zikir, 72)
*
Ebû Mesut’un (r.a.) naklettiğine göre, Hz. Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
“İnsanlık, ilk günden beri bütün peygamberlerin üzerinde ittifak ettikleri bir söz bilir: Şayet utanmıyorsan, dilediğini yap!” (Buhârî, Edeb, 78)
Evet hadislerde de nakledildiği üzere hayâ bir toplum da var olan temel dinamiklerden biridir. Bir toplumda haya duygusu ortadan kalktığı zaman bir nevi her türlü davranış biçimi o toplum için mübah hale gelir.
O toplum parça parça özlerinden koparak uçuruma doğru sürüklenir.
İnançların oturma adabından tut, giyim tarzlarına kadar; konuşma biçimlerinden tut ikili münasebetlere kadar sosyal alan da etkinlikleri yüksek düzeyde olduğundan, bu inançların getirdiği sosyal kurallara uyulmaması adabı muaşerata ters düşmektedir.
Adabın hayâ ile bağı olduğundan o da etkilenmektedir.
Haya bir çeşit elbise gibidir, yaradılış itibariyle hanımlar daha zarif yaradılışlı olduklarından elbiseler hanımlara daha çok yakışır. Dolayısıyla haya elbisesi hanımlarda daha güzel durur.
Hayası olanın takvası yüksek olur, takvası yüksek olanın Allah sevgisine mazhariyeti de o derece kuvvet bulur.
Haya bir taç imiş nuru hüdadan giy o tacı emin ol beladan.
Haya, Allah’ın bahşettiği güzelliklerine karşı vefalı olmaktır.
Allah Hayamızı  muhafaza edenlerden,
Vefamızı da daim edenlerin sınıfına nail eylesin.
Saygılarımla...